هفت تپه

ﺍﻳﻦ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﺩﺭ 15 ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮﻱ ﺟﻨﻮﺏ ﺷﺮﻗﻲ ﺷﻬﺮ ﺷﻮﺵ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺍﺻﻞ ﺍﺯ 14 ﺗﭙﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺩﻭﺭﻩ ﺍﻳﻼﻣﻲ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﻳﻌﻨﻲ 15 ﻗﺮﻥ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﻣﻴﻼﺩ ﺗﻌﻠﻖ ﺩﺍﺭﻧﺪ . ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺣﻴﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎﺕ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﻗﺴﻤﺘﻲ ﺍﺯ ﻳﻚ ﺩﻳﻮﺍﺭ ﺧﺸﺘﻲ ﻭ ﻃﺎﻕ ﺁﺟﺮﻱ ﻧﻤﺎﻳﺎﻥ ﺷﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺣﻔﺎﺭﻱ ﻋﻠﻤﻲ ﺩﺭ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﺮﻭﻉ ﺷﺪ ﻭ ﺁﺛﺎﺭ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺍﺯ ﺩﻭﺭﻩ ﺍﻳﻼﻣﻲ ﺍﺯ ﺩﻝ ﺧﺎﻙ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻣﺪ . ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺁﺭﺍﻣﮕﺎﻫﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺣﻔﺎﺭﻱ ﺷﺪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺩﻛﺘﺮ ﻧﮕﻬﺒﺎﻥ ﺁﺭﺍﻣﮕﺎﻩ ﺗﭙﺘﻲ ﺁﻫﺎﺭ ﻭ ﻣﻠﻜﻪ ﺍﻭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺩﺭ ﺳﻨﮓ ﻧﺒﺸﺘﻪ ﺍﻱ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺁﺭﺍﻣﮕﺎﻩ ﺑﻮﺩ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ . ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺁﺭﺍﻣﮕﺎﻩ ﺣﺪﻭﺩ ﺑﻴﺴﺖ ﻭ ﻳﻚ ﺍﺳﻜﻠﺖ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺗﺪﻓﻴﻦ ﺩﺭ ﺁﺭﺍﻣﮕﺎﻩ ﺑﺎ ﺁﺟﺮ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﻴﺸﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺗﺪﻓﻴﻦ ﺑﻌﺪﻱ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﺎﺯ ﻣﻴﻜﺮﺩﻧﺪ . ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻛﻠﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮔﻮﺭﻫﺎﻱ ﺟﻤﻌﻲ،ﻣﻘﺒﺮﻩ ﺷﺎﻫﻲ،ﺗﺪﻓﻴﻦ ﺩﺭ ﺗﺎﺑﻮﺕ ،ﺗﺪﻓﻴﻦ ﻫﺎﻱ ﺳﺎﺩﻩ ﺩﺭ ﻛﻒ ﺧﺎﻧﻪ ﻭﺗﺪﻓﻴﻦ ﺩﺭ ﮔﻮﺭ ﺧﻤﺮﻩ ﺩﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ . ﺩﺭ ﺿﻤﻦ ﭼﻨﺪ ﺳﻨﮓ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﺰﺭﮒ ﻭ ﻣﺘﺠﺎﻭﺯ ﺍﺯ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﮔﻞ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻫﻔﺖ ﺗﭙﻪ ﻛﺸﻒ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻧﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﺭﻭﺍﺝ ﻛﺘﺎﺑﺖ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺩﻭﺭﻩ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻣﻴﺪﻫﺪ . ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﻛﺜﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺍﻛﺪﻱ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ . ﻣﻬﺮﻫﺎﻱ ﻓﺮﺍﻭﺍﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻛﺸﻒ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ . ﻇﺮﻭﻑ ﺳﻔﺎﻟﻲ ،ﭘﻴﻜﺮﻫﺎﻱ ﺳﻔﺎﻟﻲ،ﺍﺷﻴﺎﻱ ﻓﻠﺰﻱ،ﺳﺮﺩﻳﺴﻬﺎﻱ ﮔﻠﻲ،ﺗﺎﺑﻮﺕ ،ﺍﻧﺪﻭﺩﻫﺎﻱ ﮔﻠﻲ ﻣﻨﻘﻮﺵ،ﺍﺷﻴﺎﻱ ﺳﻨﮕﻲ ﻭ ﺍﺷﻴﺎﻱ ﻣﺘﻨﻮﻉ ﺗﺰﻳﻴﻨﻲ ﺍﺯ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻫﻔﺖ ﺗﭙﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻛﺸﻒ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ

ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﺗﺎﻕ ﺍﻳﻼﻣﻲ

ﻣﺤﻮﻃﻪ ﻫﻔﺖ ﺗﭙﻪ ﺍﺣﺘﻤﺎﻻ ﻫﻤﺎﻥ ﺷﻬﺮ ﺗﻴﻜﻨﻲ ﺍﻳﻼﻣﻲ ﺍﺳﺖ . ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺭﻭﻧﻖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺷﻮﺵ ﻭ ﭼﻐﺎﺯﻧﺒﻴﻞ ﺩﺭ 1250 ﺳﺎﻝ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻣﻴﻼﺩ ﺍﺯ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻫﻔﺖ ﺗﭙﻪ ﻛﺎﺳﺘﻪ ﺷﺪ . ﺑﻘﺎﻳﺎﻱ ﺯﻳﮕﻮﺭﺍﺗﻲ ﺩﺭ ﻫﻔﺖ ﺗﭙﻪ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﺨﺮﻭﺑﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﺍﺣﺘﻤﺎﻻ ﺩﺭ ﺣﺪﻭﺩ 30 ﻣﺘﺮ ﺍﺭﺗﻔﺎﻉ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ . ﺍﻳﻦ ﺯﻳﮕﻮﺭﺍﺕ ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭ ﻣﻮﺯﻩ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﻴﻠﻲ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺿﺮﺑﻪ ﺧﻮﺭﺩ . ﺩﺭ ﻣﺤﻞ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺑﻘﺎﻳﺎﻱ ﻳﻚ ﻛﺎﺥ ﺩﻳﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﮔﻞ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﺎﺑﻠﻲ ﻛﺸﻒ ﺷﺪ . . ﻃﺎﻗﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﻘﺒﺮﻩ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﻫﻔﺖ ﺗﭙﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﻃﺎﻕ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩ ﺍﻳﻼﻣﻲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺯ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺸﺎﺑﻬﺶ ﺩﺭ ﭼﻐﺎﺯﻧﺒﻴﻞ، 200 ﺳﺎﻝ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺗﺮ ﺍﺳﺖ

کبوترخانه

کبوترخانه ها بناهای کهنی هستند که معمولا به شکل استوانه ساخته میشدند و برای گرداوری کود کبوتر ها جهت مصارف کشاورزی وصنعتی مثل دباغی وچرم سازی وساخت باروت استفاده میشده,این بناها معمولا در حوالی اصفهان و یزد ساخته میشده وبه حسب اندازه تا 40هزار کبوتر را در خود جا میداده,طراحی و عملکرد انها بسیار جالب و عالمانه بوده و در جذب کبوتران و خلق زیستگاهی امن برای انها,حیرت اور بوده است بطوریکه از شاهکارهای معماری ایرانی به حساب میاید. طراحی انها به گونه ای بوده که پرندگان شکارچی مثل قوش و جغد و کلاغ قادر به ورود در کبوتر خانه نبوده اند.در برخی از دیگر کشورها من الجمله کشورهای اروپایی کبوتر خانه وجود دارد ولی به لحاظ معماری وشکل با انواع ایرانی ان تفاوت زیادی دارند.

سلسله مراتب نظامی مستند از بیوتات مربوط به سال ۱۲۵۲قمری(دوره محمدشاه قاجار)

یاور

سلطان

آجودان

نایب اول

نایب دوم

علمدار

بیک زاده

بالانچی باشی

نیچی باشی

وکیل اول

وکیل دسته

سرجوخه

بالانچی

نیچی

شیپورچی

سرباز

تبردار

چقماق ساز

قنداق ساز

چهلستون

موقعیت: خیابان استانداری

سال تاسیس: ۱۰۵۷ هجری (دوره شاه عباس اول)

مساحت: ۶۷۰۰۰ متر مربع

در زمان شاه عباس دوم تغییرات کلی شامل احداث تالار آئینه، تالار ۱۸ ستون، دو اتاق بزرگ شمالی و جنوبی تالار آئینه، ایوانهای طرفین سالن پادشاهی و حوض بزرگ مقابل تالار با تمام تزئینات نقاشی و آئینه کاری و کاشیکاری دیوارها و سقفها به این کاخ افزوده شد.

قسمتهای دیدنی این کاخ عبارت است از:

 تالار ۱۸ ستون

 تالار آئینه

 شیرهای سنگی چهار گوشه حوض مرکزی

 تزئینات عالی طلاکاری و نقاشی های سالن پادشاهی

 تصویری از شاه عباس اول با تاج مخصوص

 آثاری مانند سر در مسجد قطبیه و سر درهای زاویه درب کوشک و آثاری از مسجد درب جوباره و مسجد آقاسی که بر دیوارهای ضلع غربی و جنوبی باغ نصب شده است.

با انتخاب اصفهان به پایتختی و گسترش شهر به طرف جنوب و احداث میدان امام طرح استقرار کاخ های شاهی به وسیله شیخ بهائی ریخته شد.

انتخاب فضائی وسیع در مجموعه ای که در آن روزگار (دولتخانه) نامیده می شد و بررسی هائی که برای آینده صورت می گرفت تماماً حکایت از ذوق و استعداد و خلاقیت شیخ بهائی دانشمند بلند آوازه صفویه دارد.

مجموعه کاخ هائی که شروع آنها (عالی قاپو) بود تا میدان اصلی و مرکزی چهارباغ عباسی ادامه داشت در این محوطه بزرگ که چند کاخ سلطنتی نیز مستقر بود عماراتی مانند تالار اشرف- جبه خانه - رکیب خانه، کشیک خانه، تالار طویله - کاخ هشت بهشت - توحید خانه - و بر خی عمارات دیگر ساخته شد.

 

 وجه تسمیه کاخ:

از جمله این بناها ساختمان کوچکی بود که شاه عباس اول در باغ جهان نما به صورت کوشک یا کلاه فرنگی احداث کرد و در زمان شاه عباس دوم توسعه یافت و چهلستون نامیده شد. ایوان اصلی بر بیست ستون استوار است که در دوران صفویه از آئینه کاری های بسیار زیبا پوشیده شده بود.

بسیاری از محققین وجه تسمیه کاخ را انعکاس بیست ستون بر استخر زیبا و بزرگ عمارت می دانند. البته نقشی که عدد ۴۰ در ادب فارسی دارد نیز شاید دلیل دیگری بر نامیده شدن عمارت به چهلستون باشد (این عدد نشان تعدد و کثرت است).

مؤلف کتاب (معماری اسلامی) نامگذاری این عمارت به چهلستون را « ... نوعی بازی بصری قلمداد می کند زیرا نمائی با تعداد زیادی ستون در آب انعکاس یافته است ... ».

 با توجه به ماده تاریخ هائی که بعضی از شعرای عصر صفویه در اشعارشان آورده اند و با مراجعه به کتب و متون مربوط به آن روزگار، سال اتمام کاخ چهلستون ۱۰۵۷ هجری در زمان سلطنت شاه عباس دوم بوده است. از جمله این شعرا (صائب تبریزی) ملک الشعراء آن روزگار است که طی قصیده بلند بالائی چهلستون را توصیف کرده و در آخر قصیده با مصراع قبله گاه تاجداران باد دائم این مکان، سال ۱۰۵۷ هجری را بیان کرده است.

ساختمان کاخ:

ایوان کاخ چهلستون مرکب از دو بخش است یک بخش که بر ۱۸ ستون چوبی و رفیع استوار است چهار ستون وسط که بر روی ۴ شیر سنگی قرار گرفته و حجاری آن ها به گونه ای است که دو شیر به یک سر انسان نشان داده می شود. از دهان این چهار شیر آب فوران می کرد و به حوض مرمری تالار می ریخت. قسمت دیگر که کمی مرتفع تر است سردر ورودی تالار را تشکیل می دهد و در بعضی منابع آن را تالار آئینه نامیده اند. این قسمت بر دو ستون قرار گرفته و سراسر آن مزین به آئینه کاری وسیع و پرکاری است که در آن آئینه های ریز و خوش نقش به صورت معرق در کنار آئینه های قدی و خشتی به کار رفته اند. سقف تالار از قاب های چوبی و به اشکال مختلف هندسی ساخته شده اند. تصویر قرینه حوض مرمرین وسط ایوان در تزئینات سقف مشاهده می شود. این قرینه سازی شباهت بسیاری با ایوان عالی قاپو دارد.

تالار مرکزی کاخ که اختصاص به میهمانان خارجی و شخصیت های کشورهای دیگر داشت حاوی نقاشی هائی است که وقایع تاریخی دوران های مختلف را بیان می دارند. این سالن با شکوه که بر گنبدی منقوش استوار است با لچکی های رنگارنگ و طرح های طلایی و شفاف از شاهکارهای هنری آن عصر محسوب می شوند.

 نقاشی های موجود در تالار مرکزی کاخ که برخی از آن ها در عصر قاجار نقاشی شده اند شرح پذیرائی شاه عباس اول و دوم و شاه طهماسب از امرای ترکستان و همایون هندی و نیز جنگ شاه اسماعیل اول با ازبکان است. دو تصویر دیگر که یکی روبروی در ورودی تالار و دیگری مقابل آن است جنگ چالدران در دوران شاه اسماعیل اول و جنگ کرنال در زمان نادر شاه افشار را به نمایش می گذارد.

این دو تصویر در اوائل عصر قاجاریه نقاشی شده اند. در دو طرف تالار ستون دار اتاق هایی است که در حال حاضر برای نمایشگاه های فصلی مورد استفاده قرار می گیرند. این اتاق ها نیز شامل نقاشی هائی است که برخی از آن ها شاهکار مسلم نقاشی به حساب می آیند.

بیشتر این نقاشی ها در زمان حکومت ظل السلطان زیر لایه ای از گچ پنهان شده بود که با کمک کارشناسان و متخصصان از زیر گچ بیرون آمده و مرمت شده اند.

استخر کاخ علاوه بر زیبائی باعث لطافت هوا می گردد. در چهار طرف این استخر مجسمه هائی قرار دارند که مربوط به عمارت چهلستون نیستند و به هنگام تخریب قصر سرپوشیده به این محل منتقل شده اند.

به نوشته برخی از مورخین، این عمارت در اواخر دوران صفوی دچار آتش سوزی مهیبی شد و قسمت هایی از آن در آتش سوخت.

در دو طرف سالن مرکزی عمارت چهلستون تصاویری از سفرا و اروپائیانی که در آن روزگار در اصفهان بوده اند نقاشی شده است. این تصاویر را دو نفر نقاش هلندی که (آنژل Anjel) و (لوکار Lokar) نامیده می شدند نقاشی کرده اند.

به طور کلی در عمارت تاریخی چهلستون نقوش ترکیبی دیوارها و سقف تالار که در قالب های زیبای لچک و ترنج قرار گرفته اند و خطوط اصلی تقسیمات بنا که ترکیب زیبایی از نقاشی و کاشیکاری و سایر تزئینات متعدد و متنوع هستند این اثر با شکوه را به صورت یکی از بارزترین نمونه های معماری دوران صفویه درآورده است.

در حال حاضر عمارت چهلستون به صورت باغ موزه ای که سالن مرکزی آن محل نمایش برخی از آثار هنری دوران های مختلف ایران است مورد بازدید جهانگردان خارجی و مهمانان داخلی قرار می گیرد.

سفرنامه جالبی متعلق به ۴۰۰ سال پیش از رفتار و زندگی مردمان شمال ایران از نگاه پیترو دلاواله جهانگرد ایتالیایی

ﺯﻧﺎﻥ ﻭ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ، ﺩﺍﺭﺍﻯ ﭼﺸﻢ ﻭ ﺍﺑﺮﻭﻯ ﺳﻴﺎﻩ ﻭ ﻣﻮﻫﺎﻯ ﻣﺸﻜﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺹ ﺯﻧﺎﻥ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺯﻳﺒﺎ ﺟﻠﻮﻩ ﻣﻰ ﻛﻨﻨﺪ؛ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺹ ﻛﻪ ﺑﺮﻋﻜﺲ ﺯﻥ ﻫﺎﻯ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮ، ﻫﻴﭻ ﻭﻗﺖ ﭼﻬﺮﻩ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻧﻤﻰ ﭘﻮﺷﺎﻧﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺣﺮﻑ ﺯﺩﻥ ﺑﺎ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺍﻣﺘﻨﺎﻋﻰ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﺎﺭ ﺩﺭ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﺆﺩﺏ ﻭ ﻣﻬﺮﺑﺎﻥ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﻭ ﻫﻤﮕﻰ ﻣﺮﺩم ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﺩﻭﺳﺖ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺧﺎﻧﻪ ﺧود را در ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻣﻬﻤﺎﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﻫﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻗﺒﺎﻝ ﺍﻭ ﺑﺎ ﻛﻤﺎﻝ ﺍﺩﺏ ﻭ ﺭﺃﻓﺖ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﻣﻦ ﺩﺭ ﻫﻴﭻ ﺟﺎﻯ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﻧﻴﺎ ﻧﺪﻳﺪﻩ‌ﺍﻡ ﻣﺮﺩﻡ ﺩﻫﺎﺕ ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺩﺍﺭﺍﻯ ﺗﻤﺪﻥ ﻭ ﺁﺩﺍﺏ ﻭ ﺭﺳﻮم ﭘﺴﻨﺪﻳﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻭ ﻣﻠﺎﺣﻈﻪ ﻛﺮﺩﻡ ﺍﻳﺎﻟﺖ ﻫﻴﺮﻛﺎﻧﻴﺎ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﻗﺪﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﺗﻤﺪﻥ ﻭ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﭘﻠﻨﮕﺎﻥ ﻭﺣﺸﻰ ﺑﺎﺷﺪ، ﺯﻳﺒﺎﺗﺮﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺍﻯ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎﻝ ﺩﺭ ﺁﺳﻴﺎ ﺩﻳﺪﻩ‌ﺍﻡ ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﺁﻥ ﻣﺘﻤﺪﻥ ﺗﺮﻳﻦ ﻭ ﺑﺎﺍﺩﺏ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮﺩﻣﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ.

( سفرنامه پیترو دلاواله : قسمت مربوط به ایران صفحات ۱۳۳ و ۱۳۴)