فرهنگ چند هزار ساله ایرانی دریایی از از ساز و نغمه را در دل خود پروریده و سایر ملت هارا نیز از این چشمه جوشان خود سیراب کرده است سرنا ساز شادمانی است سرنا تغیر شکل یافته سورنای هست سور به معنای شادی و میهمانی و جشن است و نای هم هم یکی از سازهای بادی در ایران هست از دیر باز سازهای زیادی با استفاده از این واژه شناسانده شده اند مانند کارنای،کرنای،سیه نای،دونای ،سورنای،سازی از گروه سازی از گروه سازهای هم خانواده نای یانی است که در مراسم سور یا جشن نواخته میشود
پیشینه سرنا
کاملا روشن نیست افسانه های پیرامون آن هست که اختراع جمشید بوده است ولی نیک میدانیم عناصر فرهنگی یک شبه متولد نمیشوند و هر کدام از این سازهابه تدریج شکل گرفته اند تابه شمایل امروزی برسند
کرنا که سازی مشابه سرناهست باتوجه به اسناد محکم جامانده از دستگاه امپراطوری هخامنشی ،پیشینه روشن تری دارد ممکن است سرنا نیز در آن دوران خارج از دستگاه حکومتی هخامنشی در دستان نوازندگان روستایی بوده است قدیمیترین نشانه مربوط به سرنا ،یک جام نقره ای متعلق به دوره ساسانیان هست که تصویر یک نوازنده متعلق سرنا بر روی آن نقش بسته در ادبیات ایران پس از اسلام نیز بارها و بارها نام سرنا در اشعار مولوی و...شنیده میشود مولوی سرنا را به ساز صور تشبیه نموده همان سازی که قرار است حضرت اسرافیل در ان بدمد وجهانوخاکی ،زیز ورو شود مولوی از اسرافیل با عنوان ناقور یاد کرده است
ناله سرنا و تکفیر دهل چیزکی ماندبدان ناقور کل
نظر به پراکندگی این ساز در پهنه بزرگی این اتفاق تحت سیطره امپراطوری بزرگ هخامنشی،اشکانی،ساسانی صورت گرفته هم اینک سرنا را در اندازه های مختلف در شمال هند،شمال آفریقا،و یونان میتوان رد یابی کرد
هریک از اقوام ایرانی نیز شکلی از سرنا نوازی را در فرهنگ خود پرورش داده اند
سرنا علاوه بر ساز شادمانی گاهی کاربرد ساز نظامی و گاه ساز مراسم عزادری آن را ملاحضه میکینم امروزه تنها در میان اقوام کرد و لر و بختیاری کاربرد عزاگونه از این ساز را میتوان دید و شنید بدین منطور آهنگ های مخصوصی وجود دارد که اقوام بختیاری آن را چپی(capi)و کردها و لرها ان را چمر یا چمری (camari)میشناسند
))ساختمان سرنا))
سرنا از خانواده سازهای بادی قمیش دار است بر خلاف قمیش ساز هایی نظیر ابوا ،بالابان،دودوک،کلارینت،که لب های نوازنده نقش محوری در کنترل صدا دارند
بخش دوم شامل یک بدنه چوبی،باهشت سوراخ است نوازنده ضمن دمیدن برقمیش ،با انگشت گذاری روی 7سوراخ رو و یک سوراخ زیر ،میتواند ملودی های رنگارنگ را به گوش مخاطب می رساند
یک سره نوازی یا تکنیک نفس بر گردان ،برای سرنا و سازهای خم خانواده اش اصلی مهم است نوازنده نیم ساعت بدون آن که صدای آن قطع بشود آن را بنوازد یعنی دم و باز دم ، صدای ساز همچنان شنیده میشود
از نوازندگان شهیر سرنا میتوان به چهر ه هایی مانندشاه میرزا مراد ی از لرستان،آقای فیوج زاده از مازندران،نام برد
سرنا برای خراسانی های تربت جام،لرهای لرستان،و مردمان دامنه های البرز اهمیت بیشتری دارد
کردها علاوه بر سرنا،با دوزله به شادمانی می پردازند
کرمانج های خراسان ، قمشه دارند،و بختیار ی هانیز ساز محوری خود را کرنا میدانند آدری ها از گارمون بسیار بهره میبرند ودر بلوچستان هم ساز سرود یا قیچک نقش مهمی در شاد مانی هایشان دارد
بدین منظور دهل بیشتر نقاط با سرناهمراه است در گیلان و مازندران ،نقاره این نقش این را برعهده دارد در کردستان و لرستان علاوه بر دهل ،تمبک نیز همراه است در مناطقی نیز با ترکیبی از تمبک،و دایره از ساز محلی خود به نام کسر(kaser)همراه است
کسر در واقع شکلی از دمام بوشهری هست بلوچ ها نیز علاوه بر دهل از یک ساز
به نام دهلک استفاده میکنند
نخستین تجربه سرنا و ارکستر غربی در سال 1354 خورشیدی توسط انوشیروان روحانی آهنگساز و نوازنده پیانو صورت گرفت
ده سال بعد علی اکبر شکارچیدآهنگساز و نوازنده کمانچه تجربه متفاوتی رادبرای سرنا و گروه ساز های ایرانی را رقم او بهوجای تغییر کوک ساز های همراهی کنند با استفاده از نرم افزار صدای سرنا را با دیگران سازها کوک کرد شاه میرزا مرادی ،نوازنده شهیر لرستان ، نوازنده سرنا را بر عهده داشت
)منابع=سرگذشت موسیقی ایران
نوشتار شاه میرزا مرادی
انوشیروان روحانی
هوشنگ سامانی